Đăng bởi Đại Trần vào lúc 06/08/2024
Chầu Đệ Tứ là một trong những vị thánh quan trọng trong tín ngưỡng Tứ Phủ của người Việt. Nghi lễ hầu đồng vị thánh này không chỉ là một phần của di sản văn hóa dân gian, mà còn là biểu tượng của sự kết nối tâm linh sâu sắc. Vậy đây là ai? Cùng HADOSA tìm hiểu nguồn gốc, những địa điểm thờ phụng và văn chầu vị thánh này ngay tại bài viết dưới nhé!
Chầu Đệ Tứ hay còn được gọi bằng Chầu Bà Đệ Tứ Khâm Sai là một vị thánh trong hệ thống Đạo Mẫu Tứ Phủ của Việt Nam, xếp thứ tư trong Tứ Phủ Chầu Bà. Chầu được biết đến với danh hiệu Chiêu Dung Công Chúa, có quyền Khâm Sai bốn phủ, được xem như người hầu cận và hiện thân của Mẫu Địa Tiên, tức Liễu Hạnh Công Chúa.
Chầu Đệ Tứ Khâm Sai là thánh chầu thứ tư trong Tứ phủ Chầu Bà
Khi ngự đồng, Chầu thường mặc trang phục màu vàng. Mặc dù trong văn chương thời Tống có nhắc đến Chầu Bà với câu “Quý hương an thái xã danh, có chầu đệ Tứ hách danh phàm trần.”, nhưng trên thực tế, Chầu Bà đã giáng trần ở nhiều nơi.
Sau đây là một vài câu chuyện truyền thuyết nổi tiếng về Chầu Đệ Tứ:
Theo truyền thuyết, Chầu Bà Đệ Tứ Khâm Sai vốn là một tiên nữ sống ở Bồng Lai. Vì cảm động trước những đau khổ trần gian, bà đã hiện thân xuống để cứu giúp con người. Bà sinh ra tại làng Phù Dầy, Nam Định và hóa thân thành cô gái Nguyễn Thị Oanh. Sau khi trưởng thành, bà trở thành một nữ thần quyền lực được người dân tôn sùng và kính trọng.
Một số tài liệu khác ghi chép lại Chầu Bà Đệ Tứ chính là Mai Hoa Công Chúa - Con dâu của vua Lý Thái Tổ. Vua cha rất yêu thương và coi trọng bà. Tuy nhiên, vì bị mắc bệnh hiểm nghèo, bà đã qua đời khi còn rất trẻ. Trước khi mất, bà đã giúp vua cha đánh bại quân xâm lược và được người dân tôn vinh như một nữ anh hùng.
Mặt khác, theo cuốn “Di tích và đền miếu nữ danh nhân Việt Nam” kể lại rằng:
Ở xã Thiên Lộc, phủ Đức Quang (hiện nay là xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội), có ông Đặng Công Thành, một tù trưởng, kết hôn với bà Lý Thị Ngọc. Ông bà nổi tiếng với đức tính và tài năng, luôn cống hiến cho cộng đồng. Sau khi ông qua đời, bà Lý Thị Ngọc một mình nuôi dưỡng năm người con trai khôn lớn.
Những truyền thuyết nhắc về Chầu Bà Đệ Tứ Khâm Sai
Trong thời kỳ quân Hán xâm lược tàn bạo, bà và các con đã tích cực tổ chức xây dựng đồn binh, luyện tập quân đội và trực tiếp cầm quân chiến đấu. Nhờ sự góp sức của mẹ con bà, Hai Bà Trưng đã đánh bại quân Tô Định, chiếm được 65 tỉnh thành. Bà Lý Thị Ngọc được Hai Bà Trưng phong tặng danh hiệu Lý Thị Ngọc Ba – thể hiện sự tôn trọng bà là lãnh tụ thứ ba trong cuộc khởi nghĩa. Sau khi chiến thắng, bà được Trưng Trắc phong làm Chiêu Dung Công Chúa và được ban cho vùng đất Kim Cốc để cai quản, phát triển.
Truyền thuyết kể rằng vào một ngày tháng Chạp, mẹ con bà xuống thuyền và bỗng nhiên mây mù gió cuốn đến, không ai thấy họ trở về. Hai Bà Trưng, biết bà đã qua đời, đã ra lệnh xây dựng đền thờ để tưởng nhớ bà. Từ đó, ngày mùng 6 tháng Chạp hàng năm trở thành ngày giỗ và ngày hội của làng Kim Cốc.
Thời gian diễn ra lễ hầu đồng Chầu Bà Đệ Tứ Khâm Sai
Ngày 14 tháng 3 âm lịch hàng năm là ngày lễ cúng thần của Chầu Đệ Tứ. Theo một vài tài liệu khác, Chầu cũng được thờ tại Đền Mẫu ở Bát Tràng, nơi bà sinh ra trong gia đình Đồng Tâm Trần Thị vào năm Giáp Thìn (1568) và mất vào năm Ất Dậu (1585). Lễ hội đản hóa của bà được tổ chức vào ngày 24 tháng 9 âm lịch. Tại làng Bát Tràng, lễ hội Đền Mẫu sẽ diễn ra trong ba ngày, từ 22/9 đến hết ngày 24/9 âm lịch.
Vào thời điểm này, các tín đồ từ khắp nơi thường đến trước cửa Chầu Bà Đệ Tứ Khâm Sai để dâng lễ tạ ơn và cầu xin sức khỏe, sự bình an và mọi điều tốt đẹp trong cuộc sống. Mọi người đều háo hức chuẩn bị các lễ vật và thành tâm cầu nguyện trước Chầu Bà.
Bài văn Chầu Bà Khâm Sai chi tiết
Mặc dù có nhiều phiên bản khác nhau về Chầu Bà Đệ Tứ, song đây là bản phổ biến nhất:
“Con kính cúi lạy chín phương trời và mười phương chư Phật;
Con kính cúi lạy Đức Vua Cha Bát Hải Long Vương;
Con kính cúi lạy Đức Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Thoải và Mẫu Dạ Trạch
Con kính cúi lạy Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn và Chầu Bé Hoàng Đồng.
Vào ngày lành tháng tốt hôm nay, con là (họ tên), cư trú tại (địa chỉ), cung kính dâng lễ vật, gồm có:
(Liệt kê lễ vật)
Đệ trình trước điện, xin Chầu Đệ Tứ:
Con xin hứa sẽ giữ trọn lời thề và sống đời phúc đức, mong rằng Chầu Bà Đệ Tứ chứng giám.
Nam mô a di đà Phật!”
Một số đền có thờ Chầu Bà Đệ Tứ hiện nay gồm:
Tại huyện Hà Trung, xã Hà Ngọc, tỉnh Thanh Hóa, Đền Cây Thị được xây dựng trên nền đất lịch sử nơi Chầu đã anh dũng chiến đấu chống quân xâm lược. Ngôi đền này đã được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 1996, ghi nhận tầm quan trọng của nó trong lịch sử địa phương.
Phần chính của ngôi đền chia thành:
Đình làng Kim Cốc là nơi Chầu từng sinh sống cùng cư dân địa phương. Để bày tỏ lòng thành kính đối với Chầu, sau khi Bà được phong thánh, nhân dân đã lập ba ngôi đình tại làng Kim Cốc là Quán Trung, Quán Thượng và Quán Hạ để thờ phụng Chầu cùng các con trai.
Những ngôi đền thờ Chầu Bà Khâm Sai hiện nay
Hiện nay, nó nằm tại xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Hằng năm, vào ngày tiệc của Chầu, người dân sẽ tổ chức lễ hội và thực hiện các nghi lễ tôn kính một cách trang trọng. Đình Làng Kim Cốc đã được công nhận là di tích văn hóa lịch sử cấp thành phố Hà Nội vào năm 1994.
Ngoài ra, lễ hội của ba thôn Kim Cốc là Cốc Trung, Cốc Thượng và Cốc Hạ cũng thu hút một lượng lớn du khách từ khắp nơi đến tham dự. Được tổ chức ba năm một lần vào ngày 14 đến 16 tháng 2 âm lịch, lễ hội này gìn giữ những truyền thống văn hóa đặc sắc của dân tộc. Đình Quán Trung thuộc thôn Cốc Trung là nơi chính diễn ra các hoạt động lễ hội và cũng là nơi thờ đức Lý Thị Ngọc Ba cùng con trai út.
Đền Chầu Bà, tọa lạc tại Bồ Đề, Long Biên, Hà Nội, là một địa điểm tâm linh nổi tiếng. Với vị trí đắc địa gần sông Hồng, đền sở hữu khung cảnh nên thơ, đặc biệt vào mùa thu. Đền không chỉ thờ phụng Chầu Bà mà còn thờ công chúa Liễu Hạnh, một trong “Tứ bất tử” của Việt Nam. Với giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc, đền Chầu Bà là điểm đến tâm linh thu hút đông đảo người dân và du khách.
Đền thờ Chầu Bà tọa lạc ở xã An Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Đây cũng chính là quê hương của Chầu. Vì là hầu cận của Mẫu, Chầu Đệ Tứ được dựng đền trong khu vực Phủ Dầy thuộc Làng Quý Hương, xã An Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, để thể hiện sự kính trọng đối với bà.
Mong rằng, qua bài viết của HADOSA, bạn đã hiểu hơn về Chầu Đệ Tứ không chỉ là một phần của tín ngưỡng Tứ Phủ mà còn là biểu tượng của sự kết nối tâm linh và văn hóa Việt Nam. Bên cạnh đó, nếu muốn có thêm nhiều kiến thức bổ ích về tâm linh phong thủy khác, bạn hãy truy cập HADOSA mỗi ngày để cập nhật và không bỏ lỡ bất kỳ thông tin nào nhé!