Tìm Hiểu Các Giá Hầu Đồng Trong Tín Ngưỡng Thờ Mẫu Việt Nam

Tín ngưỡng thờ Mẫu là một nét đẹp văn hóa đặc sắc của người Việt, thể hiện sự tôn kính đối với các vị thần Mẫu được cho là có khả năng phù hộ độ trì cho con người. Một trong những nghi lễ quan trọng nhất của tín ngưỡng này là hầu đồng, với 36 giá hầu mang những ý nghĩa khác nhau. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá thế giới đa dạng và phong phú của các giá hầu đồng, từ đó hiểu rõ hơn về ý nghĩa và giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu.

Giá hầu đồng là gì? Cách phân biệt giữa giá và ngai

Các giá hầu đồng là một phần quan trọng trong nghi lễ hầu đồng, một hình thức tín ngưỡng tâm linh phổ biến trong đạo Mẫu của người Việt Nam. Giá hầu đồng là những lần nhập đồng của các vị thần, thánh, hay các linh hồn khác nhau trong buổi lễ hầu đồng. Mỗi giá đại diện cho một vị thần, thánh, hoặc linh hồn với những đặc điểm, tính cách, và biểu tượng riêng. Trong mỗi giá, người hầu đồng (thường là các ông đồng hoặc bà đồng) sẽ thể hiện lại hình ảnh và hành động của các vị thần hay thánh nhập vào mình.

Giá hầu đồng là một phần quan trọng trong nghi lễ hầu đồng, một hình thức tín ngưỡng

Sự khác biệt giữa giá và ngai 

• Giá hầu đồng: Là thời điểm cụ thể trong buổi lễ hầu đồng khi một vị thần hoặc linh hồn nhập vào người hầu đồng. Mỗi giá hầu đồng thường kéo dài trong một khoảng thời gian nhất định và có các nghi thức, điệu múa, và âm nhạc riêng biệt để tôn vinh và mô phỏng lại đặc điểm của vị thần hay thánh đó.
• Ngai: Là nơi đặt tượng hoặc vật thờ cúng của các vị thần, thánh trong đền, chùa, hoặc nơi thờ cúng. Ngai thường được trang trí lộng lẫy và có ý nghĩa tượng trưng cho sự hiện diện thiêng liêng của các vị thần, thánh. Ngai không thay đổi trong suốt buổi lễ và là nơi các vị thần được tôn thờ.

Danh sách những các giá hầu đồng nổi tiếng

Hệ thống giá hầu đồng vô cùng phong phú và đa dạng, mỗi giá đều mang một ý nghĩa và nét đặc trưng riêng. Dưới đây là danh sách các giá hầu đồng nổi tiếng và được nhiều người biết đến:

Trong hệ thống Tứ phủ

Hệ thống Tứ phủ là một trong những hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu phổ biến nhất ở Việt Nam. Nó bao gồm các vị Mẫu chính cai quản các cõi trời, đất, nước và âm phủ. 

Hệ thống Tứ phủ là một trong những hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu phổ biến

Giá thuộc hệ Mẫu Thượng Ngàn

Mẫu Thượng Ngàn: Đại diện cho sức mạnh của núi rừng, bảo vệ và ban phát sự sống cho cây cỏ, động vật và con người.

Các giá thánh cô và thánh cậu thuộc hệ Mẫu Thượng Ngàn: Các giá này thường có liên quan đến những câu chuyện dân gian về các vị thần núi, thánh rừng, và các linh hồn bảo vệ vùng đất núi.

Giá thuộc hệ Mẫu Thoải

Mẫu Thoải: Đại diện cho sức mạnh của nước, các nguồn sông, suối và biển cả, mang lại sự sống và nguồn sinh lực cho con người và đất đai.

Các giá thánh cô và thánh cậu thuộc hệ Mẫu Thoải: Thường có liên quan đến các thần biển, thần sông, và các linh hồn bảo vệ nguồn nước.

Giá thuộc hệ Mẫu Thượng Thiên

Mẫu Thượng Thiên: Đại diện cho sức mạnh của bầu trời, các hiện tượng thời tiết và các hành tinh, bảo vệ và ban phúc cho con người.

Các giá thánh cô và thánh cậu thuộc hệ Mẫu Thượng Thiên: Liên quan đến các thần bầu trời, thần gió, và các linh hồn bảo vệ vùng trời.

Các giá Quan

Các giá Quan thường đại diện cho những vị tướng tài ba, dũng mãnh, trung thành

Các giá Quan thường đại diện cho những vị tướng tài ba, dũng mãnh, trung thành, có công lao to lớn đối với đất nước.

• Quan Công: Vị tướng dũng mãnh, trung thành, được thờ phụng rộng rãi, bảo hộ cho sự trung thành và sức mạnh.
• Thánh Trần: Các vị vua nhà Trần, được tôn thờ như những vị thánh, bảo vệ đất nước khỏi ngoại xâm.
• Quan Vân Trường: Một trong ngũ hổ tướng của nhà Hán, được thờ phụng cùng Quan Công, tượng trưng cho lòng trung thành và dũng cảm.

Các giá Cô

các giá hầu đồng Cô thường tượng trưng cho vẻ đẹp, sự trong sáng, thuần khiết của tuổi trẻ. Họ được xem là những người bảo vệ, che chở cho con người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

• Cô Đôi: Vị thánh cô nổi tiếng, bảo vệ và giúp đỡ người dân.
• Cô Đồng: Liên quan đến các câu chuyện thần thoại và truyền thuyết dân gian.
• Các giá cô khác: Mỗi giá cô có vai trò và ảnh hưởng riêng, thường mang lại sự may mắn và bảo vệ cho người dân.

Các giá Cậu

Các giá Cậu thường tượng trưng cho sự hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng của tuổi trẻ

các giá hầu đồng Cậu thường tượng trưng cho sự hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng của tuổi trẻ. Họ được xem là những người thông minh, nhanh nhẹn, có khả năng giúp đỡ người khác.

• Cậu Bé: Các vị thần trẻ tuổi, mang lại sự may mắn và bảo vệ trẻ em.
• Cậu Sim: Liên quan đến các truyền thuyết và câu chuyện dân gian, thường giúp đỡ và bảo vệ người dân.

Điểm nổi bật trong trang phục các giá hầu đồng

Trang phục của giá hầu đồng là một phần không thể thiếu và mang ý nghĩa đặc biệt trong nghi lễ hầu đồng. Mỗi giá hầu đồng sẽ có trang phục riêng, thể hiện rõ nét tính cách, vai trò và vị thế của từng vị thần. Dưới đây là một số điểm nổi bật trong trang phục các giá hầu đồng:

Màu sắc trang phục giá hầu đồng 

Màu sắc trong trang phục các giá hầu đồng không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn biểu hiện ý nghĩa sâu sắc về ngũ hành và tứ phủ. Màu đỏ, đại diện cho mệnh Hỏa, biểu tượng của sự may mắn, thịnh vượng và quyền lực. Màu xanh, thuộc mệnh Mộc, tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển và hy vọng. Màu vàng, thuộc mệnh Thổ, thể hiện sự ổn định và vững chắc. Màu trắng, đại diện cho mệnh Kim, mang ý nghĩa về sự tinh khiết và thanh cao. Màu đen, thuộc mệnh Thủy, biểu hiện sự huyền bí và sâu sắc. 

Màu sắc trang phục giá hầu đồng biểu hiện ý nghĩa sâu sắc về ngũ hành và tứ phủ

Các họa tiết đặc trưng

Các họa tiết trên trang phục các giá hầu đồng như rồng, phượng, hoa lá, mây và sóng không chỉ tăng thêm vẻ đẹp mà còn mang những biểu tượng về quyền lực, sự sống và thiên nhiên. Đặc biệt, nhiều bộ trang phục được thêu tay tinh xảo, thể hiện sự tỉ mỉ và công phu của người thợ thủ công. Những họa tiết này không chỉ tạo nên vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn góp phần tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống.

Phụ kiện đi kèm

Phụ kiện là phần không thể thiếu trong trang phục các giá hầu đồng, bao gồm mũ, đai, giày dép và các đạo cụ. Mũ thường được trang trí bằng lông chim, ngọc trai và hoa, tạo nên vẻ uy nghi và trang trọng. Đai thường được thêu hoặc đính các họa tiết tinh xảo, giúp cố định trang phục và tạo điểm nhấn. Giày dép mềm mại có màu sắc hài hòa với trang phục, đảm bảo sự thoải mái khi di chuyển. Mỗi giá hầu đồng còn có những đạo cụ riêng như kiếm, quạt, gương, giúp người hầu đồng thể hiện đúng vai trò của nhân vật mà mình đang nhập.

Ý nghĩa sâu sắc của việc nhập giá trong hầu đồng

Việc nhập các giá hầu đồng là một nghi thức tâm linh phức tạp và mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Đây không chỉ đơn thuần là một buổi lễ mà còn là cầu nối giữa thế giới con người và thế giới tâm linh.

• Giao tiếp với Thần Linh: Nhập giá là lúc các vị thần linh thông qua người hầu đồng để giao tiếp với con người. Qua đó, người tham dự buổi lễ có thể nhận được những lời chỉ dẫn, lời khuyên, hoặc sự ban phúc từ các vị thần.
• Tôn vinh và kính trọng: Việc nhập các giá hầu đồng là hình thức tôn vinh và bày tỏ lòng kính trọng đối với các vị thần, thánh. Nó thể hiện sự biết ơn và cầu mong sự bảo trợ, che chở từ các đấng thiêng liêng.
• Cầu bình an và may mắn: Người tham dự lễ hầu đồng thường mong nhận được sự bình an, may mắn, và sức khỏe thông qua việc nhập giá. Những hành động và lời nói của các vị thần nhập giá được xem là có sức mạnh và có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của người tham dự.

Nhập giá là lúc các vị thần linh thông qua người hầu đồng để giao tiếp với con ngườ

Một số điểm khác biệt trong trang phục của các giá hầu đồng

Trang phục của giá hầu đồng sẽ có những đặc trưng riêng biệt trong trang phục, thể hiện qua màu sắc, họa tiết, phụ kiện và cách thức trang điểm.

• Giá Quan: Trang phục thường có màu sắc sặc sỡ, họa tiết rồng phượng, mang đậm phong cách quân sự.
• Giá Cô: Trang phục thường có màu sắc nhẹ nhàng, họa tiết hoa lá, tạo cảm giác dịu dàng, nữ tính.
• Giá Cậu: Trang phục thường có màu sắc tươi sáng, họa tiết ngộ nghĩnh, tạo cảm giác trẻ trung, hồn nhiên.

Đặc điểm của nhạc các giá hầu đồng Tứ Phủ

Nhạc hầu đồng là một phần không thể thiếu và quan trọng trong nghi lễ hầu đồng, góp phần tạo nên không khí linh thiêng và huyền ảo. Âm nhạc hầu đồng không chỉ đơn thuần là âm thanh mà còn là một ngôn ngữ tâm linh, kết nối con người với thế giới thần linh.

Đặc trưng của nhạc hầu đồng

Nhạc hầu đồng nổi bật với sự đa dạng về loại hình và phong cách, thay đổi theo vùng miền và giai đoạn nghi lễ. Mang tính trữ tình và sâu lắng, âm nhạc này diễn tả niềm vui, nỗi buồn, sự kính trọng và sùng kính đối với thần linh. Được xem là phương tiện giao tiếp với thần linh, nhạc hầu đồng tạo không gian tâm linh thiêng liêng và giúp người tham gia cảm nhận sự hiện diện của các vị thần. Sự kết hợp giữa hát, đàn và múa tạo nên một tổng thể hài hòa, làm cho nghi lễ trở nên sống động và lôi cuốn.

Các loại nhạc cụ trong hầu đồng

Trống cơm với âm thanh rộn ràng, thúc giục, giúp duy trì nhịp điệu của nghi lễ

Nhạc cụ là phần không thể thiếu trong nhạc hầu đồng, mỗi loại nhạc cụ có vai trò riêng:

• Đàn Nhị: Là nhạc cụ chủ đạo trong hầu đồng, tạo nên giai điệu chính. Đàn nhị với âm thanh trong trẻo và réo rắt giúp dẫn dắt câu chuyện và cảm xúc trong nghi lễ.
• Đàn Bầu: Tạo nên âm thanh trầm ấm, uyển chuyển. Đàn bầu với một dây đàn duy nhất có thể tạo ra những âm thanh đặc biệt, mang lại cảm giác huyền bí và sâu lắng.
• Trống Cơm: Tạo nhịp điệu cho bài hát. Trống cơm với âm thanh rộn ràng, thúc giục, giúp duy trì nhịp điệu của nghi lễ và khuyến khích người tham gia hòa mình vào không khí linh thiêng.
• Kèn: Tạo không khí linh thiêng, trang nghiêm. Âm thanh của kèn thường được sử dụng trong những phần trang trọng của nghi lễ, nhấn mạnh sự uy nghi và tôn kính.
• Mõ: Dùng để báo hiệu các giai đoạn trong nghi lễ. Mõ có âm thanh khô khan nhưng rõ ràng, thường được sử dụng để thông báo sự chuyển tiếp giữa các phần của nghi lễ.

Kết luận

Qua việc tìm hiểu các giá hầu đồng, chúng ta có thể thấy rõ sự phong phú và đa dạng của tín ngưỡng này. Từ những giá hầu biểu thị sức mạnh, quyền lực đến những giá hầu mang lại sự bình an và may mắn. Mỗi giá hầu đều mang trong mình những ý nghĩa và giá trị riêng, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa tín ngưỡng của người Việt. Nếu bạn muốn mang lại sự may mắn và phong thủy tốt lành cho cuộc sống của mình, hãy đến cửa hàng đá quý HADOSA để khám phá bộ sưu tập trang sức bạc Thái tinh xảo.